W dniach 21–27 kwietnia w Europejskim Regionie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obchodzimy Europejski Tydzień Szczepień 2024. „Szczepienia chronią pokolenia” – to hasło tegorocznej edycji wydarzenia, którego celem jest zwiększenie świadomości społecznej na temat szczepień oraz podkreślanie ich znaczenia w ochronie zdrowia osób w każdym wieku.

Tegoroczny Europejski Tydzień Szczepień ma szczególne znaczenie, gdyż zbiega się z 50. rocznicą powołania Rozszerzonego Programu Szczepień (Expanded Programme on Immunization – EPI) – inicjatywy WHO, której celem jest zapewnienie każdemu dziecku, niezależnie od miejsca zamieszania i statusu społeczno-ekonomicznego, sprawiedliwego dostępu do szczepień. Kampania upamiętniająca to wydarzenie podsumowuje osiągnięcia EPI w ciągu ostatnich 5 dekad w ochronie wielu pokoleń przed ciężkimi chorobami, którym można zapobiegać poprzez szczepienia.

Szczepienia

Szczepienia ochronne to najskuteczniejszy i najbardziej efektywny sposób zapobiegania wielu chorobom zakaźnym. Zapewniając odporność, chronią nas przed ich groźnymi skutkami. Szczepiąc siebie i swoich bliskich, chronimy przed ciężkimi zachorowaniami także te osoby, których nie można zaszczepić z przyczyn medycznych.

Szczepienia dorosłych są tak samo ważne jak szczepienia dzieci. W przypadku wielu chorób zakaźnych nieuodpornieni dorośli są narażeni na zachorowania i powikłania w większym stopniu niż dzieci. Dodatkowo w przypadku osób starszych zmiany związane ze starzeniem się układu odpornościowego wraz z upływem czasu powodują, że organizm jest coraz bardziej podatny na choroby, np. zakażenia pneumokokowe, grypę czy półpasiec.

Program Szczepień Ochronnych

Główny Inspektorat Sanitarny opracowuje każdego roku Program Szczepień Ochronnych, potocznie nazywany Kalendarzem Szczepień. Zawiera on wykaz obowiązkowych i zalecanych szczepień oraz terminy  ich przeprowadzenia.

Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne, finansowane z budżetu państwa. Należą do nich szczepienia przeciw:

  • gruźlicy,
  • wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (wzw B),
  • rotawirusom,
  • błonicy, tężcowi i krztuścowi,
  • ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis),
  • inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu B (Hib),
  • odrze, śwince, różyczce,
  • pneumokokom.

Szczepienia obowiązkowe są realizowane do 19 roku życia.

Szczepienia zalecane uzupełniają szczepienia obowiązkowe. Umożliwiają szerszą ochronę przed zachorowaniami:

  • na ospę wietrzną,
  • na grypę,
  • wywołanymi zakażeniem meningokokowym,
  • na wirusowemu zapalenie wątroby typu A,
  • na kleszczowe zapalenie mózgu.

Do szczepień zalecanych należą również:  szczepienie przeciw HPV dziewcząt i chłopców w wieku 12-13 lat, szczepienie przeciw COVID-19.

Rozszerzony Program Szczepień

Rozszerzony Program Szczepień (EPI) to inicjatywa zapoczątkowana przez Światową Organizację Zdrowia w 1974 r. Ma na celu zapewnienie każdemu dziecku równego dostępu do szczepionek ratujących życie, niezależnie od położenia geograficznego i statusu społeczno-ekonomicznego.

Działalność EPI, rozpoczęta 40 lat temu, początkowo skupiała się na ochronie przed sześcioma chorobami wieku dziecięcego, którym można zapobiegać poprzez szczepienia (gruźlica, błonica, krztusiec, tężec, polio i odra).  Od tego czasu wprowadzono do stosowania szereg  nowych szczepionek, co znacznie rozszerzyło liczbę chorób zakaźnych, którym można zapobiegać w drodze szczepień, zarówno wśród dzieci i młodzieży, jak i dorosłych..

Obecnie WHO w ramach programu EPI zaleca 13 szczepionek przeciw chorobom takim jak:

  •  gruźlica,
  • błonica,
  • krztusiec,
  • tężec,
  • Haemophilus influenzae typu B (Hib),
  • wirusowe zapalenie wątroby typu B (HepB),
  • polio,
  • odra,
  • różyczka,
  • inwazyjna choroba pneumokokowa (PNC),
  • rotawirusy (Rota),
  • wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)
  • COVID-19.

Istnieją również szczepionki zalecane w określonych sytuacjach, w tym na żółtą febrę, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, japońskie zapalenie mózgu, cholerę.

Ta wszechstronna gama szczepionek podkreśla zaangażowanie EPI w ochronę ludzi od wieku niemowlęcego aż do dorosłości, odzwierciedlając holistyczne podejście do zdrowia i dobrego samopoczucia.

  1. rocznica Rozszerzonego Programu Szczepień (EPI)

50-lecie EPI to okazja zarówno do uhonorowania osiągnięć programu, jak i wyznaczenia nowych celów na przyszłość. Sukces w zapobieganiu licznym chorobom, poprawie zdrowia dzieci i matek oraz zwiększaniu równego dostępu do opieki zdrowotnej. Ponieważ świat stoi w obliczu zmieniających się wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne, pandemie i postęp technologiczny, EPI będzie dostosowywać swoje strategie, tak aby pozostać kluczową siłą w kształtowaniu wyników zdrowotnych przez następne półwiecze. Dzięki wspólnym wysiłkom partnerów takich jak WHO, UNICEF, Gavi i innych, EPI może jeszcze bardziej wzmocnić swój wpływ, zapewniając, że niezbędne szczepienia pozostaną globalnym priorytetem i będą nadal skuteczne w  zapobieganiu chorobom zakaźnym przez następne pokolenia.

Obecnie każdy kraj posiada program szczepień, a szczepionki są powszechnie uznawane za jedną z najbezpieczniejszych, najbardziej opłacalnych i skutecznych metod profilaktyki chorób zakaźnych w zakresie zdrowia publicznego w celu utrzymania stabilnej sytuacji epidemiologicznej w kraju.